Kenschets
De Canisvlietse Kreek of kortweg de Canisvliet is een voormalige getijdenkreek in Zeeuws-Vlaanderen bij Sas van Gent, ten oosten van het Kanaal Terneuzen-Gent. Het betreft een van de drie kreekrestanten in Zeeuws-Vlaanderen die binnen het netwerk van Natura 2000 zijn aangewezen als Habitatrichtlijngebied vanwege de grote populatie van Kruipend moerasscherm (Apium repens) in de graslanden op de oevers.
Landschap
De Canisvlietse Kreek was ooit onderdeel van een zeearm die in contact stond met de Westerschelde. Tijdens de Tachtigjarige Oorlog werden de eerste pogingen ondernomen om het krekenstelsel in te polderen, maar definitieve inpoldering vond pas een kleine twee eeuwen later plaats, om precies te zijn in 1787. De kreken vervulden lange tijd een belangrijke functie in de ontwatering van de Canisvlietpolder. 's Winters stroomde overtollig regenwater via natuurlijke geultjes en gegraven sloten en greppels naar het krekenstelsel, het laagst gelegen deel van het polderlandschap.
Aan het begin van de jaren zestig van de vorige eeuw werden de Canisvlietse Kreek en enkele kreken in de directe omgeving grotendeels gedempt, tijdens de aanleg van het kanaal tussen Terneuzen en Gent. Dit kanaal, dat een belangrijke verbinding vormt tussen de Westerschelde en het Belgische achterland, ligt pal naast het Natura 2000-gebied. De natuurwaarde van de resterende kreek en omgeving ging in de daarop volgende jaren verder achteruit door verlaging van het grondwaterpeil en instroom van afvalwater vanuit België. Net voor de eeuwwisseling kon een natuurherstelproject worden uitgevoerd, gericht op het herstel van de waterkwaliteit. De verontreinigde kreekbodem werd uitgebaggerd en alle witvis uit de kreek weggevangen. Watergangen die een bron van verontreiniging vormden, werden omgeleid en omringende landbouwgronden aan het natuurgebied toegevoegd.
De Canisvlietse Kreek wordt tegenwoordig omgeven door lage oevers met graslanden en op sommige plekken door rietvelden en struweel. Het terrein wordt extensief beweid met runderen, terwijl de groeiplaats van Kruipend moerasscherm aanvullend op het regime van begrazing wordt gemaaid.
Natuurwaarden
Op de oostoever van de Canisvlietse Kreek bevindt zich een uitgestrekte groeiplaats van Kruipend moerasscherm. De soort is hier in 1983 ontdekt, het jaar waarin ze ook op een aantal andere locaties in Zeeuws-Vlaanderen - voor het eerst sinds lange tijd - gevonden werd. Het is waarschijnlijk dat de soort op enkele van deze plaatsen al langer voorkwam, want ze wordt gemakkelijk over het hoofd gezien of verward met andere schermbloemigen. Bijvoorbeeld met Groot moerasscherm (Apium nodiflorum), waarmee ze ook samen kan voorkomen. Planten die nog geen vrucht dragen, kunnen gemakkelijk worden aangezien voor dwergvormen van Kleine watereppe (Berula erecta). In de Canisvlietse Kreek, evenals in de andere kreekgebieden in Zeeuws-Vlaanderen, groeit Kruipend moerasscherm in overstromingsgraslanden van het Zilverschoonverbond (Lolio-Potentillion anserinae), samen met onder andere Moeraszoutgras (Triglochin palustris), Slanke waterbies (Eleocharis uniglumis), Platte bies (Blysmus compressus), Blaartrekkende boterbloem (Ranunculus sardous) en algemene soorten als Zomprus (Juncus articulatus), Fioringras (Agrostis stolonifera), Ruw beemdgras (Poa trivialis), Valse voszegge (Carex otrubae), Moerasvergeetmijnietje (Myosotis scorpioides), Penningkruid (Lysimachia nummularia) en Rietzwenkgras (Festuca arundinacea). De minder algemene soorten zijn indicatoren voor brakke omstandigheden, verwijzend naar het zilte verleden van het gebied.
Vóór de inpoldering van het gebied is in de oude stroomgeulen veel zand afgezet. De drassige, kleiige zone met Kruipend moerasscherm bevindt zich tussen de glooiende weilanden op de zandige kreekopvullingen en de oevers van het open water van de kreekrest. 's Winters staan deze groeiplaatsen ondiep onder water. Een lastige woekeraar in de Canisvliet is Zeegroene rus (Juncus inflexus), die wordt bestreden door de begroeiingen te maaien. Het reguliere beheer van de overstromingsgraslanden bestaat evenwel, zoals hiervoor al aangegeven, uit begrazing door koeien. Voor Kruipend moerasscherm, waarvan de aantallen in de Canisvlietse Kreek jaarlijks behoorlijk kunnen wisselen, is dit de geëigende beheersvorm. De kleine soort weet zich goed te vestigen in de door het vee open getrapte gaten in de grasmat.
Typerend voor de kreken in Zeeuws-Vlaanderen zijn de forse rietkragen. Ook in de Canisvlietse Kreek zijn ze te vinden met broedvogels als Grauwe gans, Bruine kiekendief en Blauwborst en soms de uiterst zeldzame Woudaap. Het Natura 2000-gebied is voorts een belangrijke pleisterplaats voor doortrekkende steltlopers en overwinterende ganzen en eenden.
Literatuur
Mooij & Weeda 1985; Maas 1999; van Haperen et al. 1999; Ronse et al. 2007.
